BELİREN YETİŞKİNLİK: GELİŞİM PSİKOLOJİSİNDE YENİ BİR BAKIŞ

Doğduğumuz andan itibaren ölene dek bebeklik, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik, yaşlılık gibi gelişim dönemlerinden geçeriz. Çevremize karşı olan algımız ve yorumlarımız, bu çevrede kendimizi gördüğümüz konum, yeni görev ve deneyimlerimiz; içinde bulunduğumuz gelişim dönemini belirler. Doğal olarak, içinde bulunduğumuz kültür, psikolojimiz ve çevremiz üzerinde sahip olduğu büyük etki ile içinde bulunduğumuz gelişim döneminin özellik ve ikilemlerinin belirlenmesinde de en büyük rollerden birini oynar.

Gelişim dönemleri biyolojik yaş ile ilerleyebilmekle birlikte, psikolojik olgunluğumuz ve farkındalığımız ile de ilgilidir. Bu sebeple, gelişim dönemleri arasında yaşadığımız gelişimler keskin ve net olmak yerine daha devamlı, bütünsel ve iç içedirler.

Ergenlik döneminin sonlarına yaklaştığımızda, birden yetişkin birinin olgunluk seviyesine ulaşamayabilir ya da yetişkin birinin sahip olduğu görev ve sorumlulukları üstlenecek düzeyde olmayabiliriz. Bu iki dönem arasındaki aşamalı geçişi sağlayan basamak ise beliren yetişkinlik dönemidir. Hayatımız hakkında köklü ve önemli kararlar verdiğimiz bu dönem, seçimler ve deneyimlerle doludur. Kendimizi daha iyi tanımak için devamlı olarak yeni keşifler yapma ihtiyacı duyar, pek çok seçim ile karşı karşıya kalırız.

Güncel literatürde Jeffrey Arnett’in "beliren yetişkinlik" olarak adlandırdığı bu dönem, ergenlikten yetişkinliğe geçildiği; kabaca onlu yaşların sonu ile yirmili yaşların sonu arasında sayılır. Örgün eğitimin bitmesiyle birlikte iş hayatına atılma veya üniversiteye başlanması ile aileden bağımsızlaşmanın yanı sıra, henüz yetişkin rolü ve sorumlulukları alınmamıştır. Kişi artık ergenlik dönemini tamamlamış, yeni bir olgunluk seviyesine ulaşmış ancak kendini henüz bir yetişkin olarak tanımlayamamaktadır. Bu dönemde tam bir yetişkin olabilmek için gerekli olan beceriler ve karakter özelliklerinin kazanılması temel amaçtır.

Beliren yetişkinlik; henüz aileden tam olarak bağımsızlaşamayan, ergenlik dönemi özelliklerinin daha çok taşındığı yalancı beliren yetişkinlik; kimlik keşfi, arayış ve seçimlerin ön planda olduğu orta beliren yetişkinlik ve artık yetişkin bireyin özelliklerinin yavaş yavaş tam olarak kazanıldığı yetişkinimsi dönem olarak sırasıyla deneyimlenebilir (Doğan & Cebioğlu, 2011).

Arada hissetmenin fazla olduğu bu dönem; kimlik keşfi, istikrarsızlık, kendi odaklı olunması ve sonsuz olanakların ön plana çıktığı ayırt edici özelliklere sahiptir (Uçar, 2022). Evlilik kararı, uzun süreli bağlılıklar ya da kısa süreli ilişkiler olabileceği gibi; yalnızlık eğilimi, eğitim ve kariyer yolculuğu veya bağımlılıkların oluşması açısından kritik bir dönemdir.

Hayatın her yeni dönemi, farklı ve kendine özgü gereksinimlere sahiptir. Esnek, değişimlere açık ve yeni deneyimlere hazır bireyin bunlara uyum sağlayabilmesi ile mevcut yaşam dönemi daha sağlıklı ve verimli atlatılabilmekte ve bir sonraki döneme hazır ve güçlü bir şekilde geçilmekte, böylece bireyin ruhsal bütünlüğü ve iyi oluşuna katkı sağlanmaktadır.

Hande Mert