SOSYAL MEDYANIN GÖRÜNMEZ TUZAĞI: DOPAMİN DÖNGÜSÜ BAĞIMLILIĞI

Sosyal medya platformlarının hayatımızın bu denli merkezine yerleşmesinin ardında yatan sırrı hiç merak ettiniz mi? Cevap, beynimizin ödül sistemini yöneten kilit nörotransmitter olan dopaminde saklı. Sosyal medya, bu kimyasal sinyalciyi manipüle ederek kullanıcıları sürekli olarak ekrana geri çağıran, güçlü bir psikolojik döngü yaratır.

Dopamin ve Ödül Sistemi Nasıl Çalışır?

Dopamin, beynimizde sadece haz duygusuyla değil, aynı zamanda motivasyon, öğrenme ve pekiştirme ile de yakından ilişkilidir. Doğada dopamin, yemek yemek veya bir başarı elde etmek gibi hayatta kalmaya yardımcı olan davranışlar sonrası salgılanır ve bu eylemi tekrarlamamız için bizi motive eder. Bu, beynimizin doğal ödül mekanizmasıdır. Ancak sosyal medya platformları, bu sistemi adeta "hack'ler". Basit bir eylemin ardından, yani telefonunuzun ekranında bir bildirim gördüğünüzde veya bir gönderinizi yenilediğinizde, beyninizde anlık ve güçlü bir dopamin salınımı gerçekleşir. Bu minik patlamalar şunlardan kaynaklanır:

Ani ve Öngörülemez Ödüller: Her beğeni, yorum veya takipçi, beyninize beklenmedik bir ödül sinyali gönderir. Bu değişken pekiştirme, ödülün ne zaman geleceğini bilememeniz nedeniyle sürekli bir beklenti ve heyecan durumu yaratır.

Sonsuz Kaydırma (Infinite Scroll): Sayfayı aşağı doğru kaydırdığınızda karşınıza çıkacak yeni ve ilgi çekici bir içerik vaadi, beyninizdeki dopamin salınımını tetikler. Bu özellik, fiziksel bir bitiş çizgisi olmadığı için kullanıcıyı bilinçsizce tüketmeye iter.

Sosyal medyanın yarattığı bağımlılığın temeli, bu sürekli ve yoğun dopamin salınımına beynin zamanla tolerans geliştirmesidir. Sürekli yüksek uyarana maruz kalan beyin, bir süre sonra aynı düzeyde haz almak için daha fazla uyarıcıya ihtiyaç duymaya başlar.

Bu durum, bir kısır döngüye yol açar. Bu döngü, bizi sürekli çevrimiçi olmaya zorlarken, gerçek hayattaki düşük seviyeli ancak sürdürülebilir haz kaynaklarına (bir kitap okumak, doğada yürümek, derin bir sohbet) karşı ilgimizi azaltır. Sonuç olarak, sosyal medya, geçici ödüllerle bizi sanal bir girdaba çekerek bağımlılığın nörobiyolojik temelini oluşturur ve gerçek dünyayla olan bağlarımızı zayıflatır.

Bahar Ayvaz